«اقتصاد» موضوع اصلی انتخابات ۱۴۰۰ بود. در واقع اقتصاد موضوع اصلی کشور ماست، کشوری که در پیچ و خم بحران‌های تو در تو و متراکم گرفتار آمده و در این بین، بحران اقتصادی ملموس‌ترین بحران‌ها برای مردم است. تورم و گرانی و رکود اقتصادی و کمیابی کالا‌ها چیز جدیدی نیست، اما حالا شرایط به گونه‌ای پیش رفته که دولت در تأمین برق مردم نیز به مشکل خورده و اعتصابات کارگری ناشی از بحران اقتصادی نیز به شکل گسترده در جریان است.
در حالی کشور درگیر چنین شرایطی است که تنها چند روز تا آغاز به کار دولت سید ابراهیم رئیسی باقی است. اگر چه به نظر می‌رسد اساسا مشکل اقتصادی ایران فرادولتی است و این وضعیت بین‌المللی ایران است و برخلاف پیش‌بینی‌های چند ماه گذشته، مسیر احیاء برجام هم با موانع جدی مواجه شده است.
با این حال کماکان چشم‌ها به ترکیب کابینه دولت آتی است تا شاید تحولاتی که در رأس مدیریت اجرایی اقتصادی ایران رخ می‌دهد بتواند تغییراتی را در وضعیت معاش عمومی ایجاد کند.
گمانه‌های مختلفی از ترکیب کابینه سید ابراهیم رئیسی منتشر شده است و لیست‌ها متعددی منتسب به او منتشر شده است. در این میان اسم چند چهره اقتصادی به شکل جدی مطرح است و می‌توان با تقریب بالایی پیش‌بینی کرد با آغاز به کار دولت سید ابراهیم رئیسی این اسامی را بیش از پیش خواهیم شنید، اسامی افرادی که البته همه متعلق به جناح اولترا اصولگرایی هستند و به نظر می‌رسد خبری از دولت فراجناحی و فضا دادن به نیرو‌های اصولگرای میانه‌رو و یا معتدلان اصلاح‌طلبان نیز نیست.
در چنین فضایی اخباری مبنی بر شکل‌گیری کمیته تدوین برنامه اقتصادی دولت سیزدهم به گوش می‌رسد. محمد یاراحمدی، فعال اقتصادی و یکی از چهره‌های استارتاپی در توییتی اعلام کرده: «فرهاد رهبر، مسعود میرکاظمی، محمدرضا فاطمی امین، حجت عبدالملکی و یاسر جبرائیلی به‌عنوان اعضای کمیته تدوین برنامه اقتصادی دولت سیزدهم انتخاب شدند.»
این پنج اسم به اضافه چند اسم دیگر را در سایر اخبار مربوط به تیم اقتصادی ابراهیم رئیسی نیز کم و بیش به گوش می‌خوردند. در ادامه با پنج نیروی اقتصادی اصلی تیم سید ابراهیم رئیسی و چند اسم دیگر مطرح در این حوزه بیشتر آشنا خواهیم شد.
فرهاد رهبر
وزارت اقتصاد و دارایی، وزارت نفت، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت صنعت، معدن تجارت، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی نهاد‌های اصلی دولت هستند و این که چه کسی مسئول ارشد این ارکان می‌شوند برای فعالان اقتصادی مهم است.
یکی از برجسته‌ترین چهره‌هایی که نامش برای تصدی یکی از این سمت‌ها مطرح است، فرهاد رهبر است. نام او بیشتر به عنوان وزیر اقتصاد و دارایی و یا رئیس سازمان برنامه و بودجه مطرح است. فرهاد رهبر، عضو هئیت علمی دانشگاه تهران و رئیس پیشین دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی، در انتخابات ۹۶ و ۱۴۰۰ در ستاد انتخابات رئیسی بود. او در سال ۹۴ هم مشاور اقتصادی ابراهیم رئیسی در آستان قدس بود. حالا گفته می‌شود که او مهره‌چین اصلی کابینه اقتصادی رئیسی است. او در دولت یازدهم نایب رئیسی شورای راهبردی نظام مالیاتی ایران را بر عهده داشت. او در دولت سید محمد خاتمی مدتی سمت معاونت اقتصادی وزارت اطلاعات را بر عهده داشت. او در ابتدای دولت محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه منصوب شد و سپس به عنوان رئیس، به دانشگاه تهران رفت.
مدیریت او در دانشگاه تهران به گونه‌ای بود که محمود احمدی‌نژاد در نامه‌ای به کامران دانشجو، وزیر علوم وقت خواستار برکناری فرهاد رهبر شد و عنوان کرد رویکرد او در مدیریت دانشگاه تهران سیاست‌زده، غیر علمی و احیاناً امنیتی بوده است.
پس از درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، فرهاد رهبر به ریاست دانشگاه آزاد منصوب شد، اما بنا بر شنیده‌ها، اختلاف شدیدی که بین او و علی‌اکبر ولایتی، رئیس هیئت موسس دانشگاه آزاد پیش آمد، موجب برکناری او از این سمت شد.
او حالا در آستانه اخذ سمت اقتصادی مهم دیگری در کشور است.
یاسر جبرائیلی
یاسر جبرائیلی متولد ۱۳۶۳، دانشجوی دکترای علوم سیاسی و معاون پژوهشی سابق خبرگزاری فارس است. او اکنون با عنوان رئیس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی اجرای سیاست‌های کلی نظام و رئیس مرکز مطالعات پیشرفت عماد فعالیت دارد. این فعال اصولگرا، با عنوان محقق و کارشناس اقتصاد سیاسی نیز فعالیت دارد.
بسیاری جبرائیلی را به عنوان یکی از مخالفان پرهیاهوی برجام و FATF می‌شناسند.
جبرائیلی نگارش دو کتاب را هم در کارنامه کاری خود دارد، یکی کتاب «روایت رهبری»، چاپ دفتر حفظ و نشر آثار مقام رهبری و دیگری کتاب سودای سکولاریسم.
پس از انتخابات اخیر آمریکا، یاسر جبرائیلی معتقد بود دونالد ترامپ و هوادارانش زیر بار شکست نخواهند رفت و جو بایدن رنگ کاخ سفید را نخواهد دید و این‌گونه کار آمریکا تمام است.
مسعود میرکاظمی
دیگر چهره اقتصادی است که نماینده تهران در دوره نهم مجلس شورای اسلامی بوده است. او در دولت نهم ۴ سال وزیر بازرگانی و در ابتدای دولت دهم نیز، برای مدت کمتر از ۲ سال، وزیر نفت بود و در نهایت برکنار شد. میرکاظمی پیش از پیوستن به کابینه دولت نهم، عضو سپاه پاسداران و رئیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای اتکا، متعلق به نیرو‌های مسلح بوده است. او یکی از گزینه‌های مطرح برای وزارت نفت است.
رستم قاسمی
دیگر عضو سپاه پاسداران و دیگر وزیر سابق نفتی که نامش به عنوان یکی از چهره‌های کابینه سید ابراهیم رئیسی مطرح است، رستم قاسمی است. او در کارنامه خود سابقه حضور در رأس قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء و نیز وزارت نفت را داراست. در انتخابات ۱۴۰۰ که بحث حضور نظامیان در عرصه انتخابات و کسب جایگاه ریاست جمهوری توسط ایشان مطرح بود، رستم قاسمی اقدام به ثبت‌نام در انتخابات کرد. رستم قاسمی در ۳ خرداد ۱۴۰۰ قبل از اعلام اسامی تایید صلاحیت شدگان انتخابات ریاست‌جمهوری توسط شورای نگهبان، از کاندیداتوری در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، به نفع سید ابراهیم رئیسی انصراف داد.
مهدی دوستی
یکی دیگر از گزینه‌های مطرح برای تصدی وزارت نفت، مهدی دوستی است. او که چهل سال سن دارد، از مدیران حوزه نفت و پتروشیمی قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء است. او در انتخابات ریاست جمهوری پیشین به عنوان سخنگوی ستاد مردمی سید ابراهیم رئیسی را بر عهده داشت. دوستی پیش از رد صلاحیت سعید محمد، رئیس ستاد انتخاباتی او بود.
حجت عبدالملکی
برخی می‌گویند ممکن است وزارت اقتصاد و دارایی به حجت عبدالملکی برسد. عبدالملکی، متولد ۱۳۶۰، استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق است. او سال ۸۵ تا ۸۸ مشاور وزارت امور اقتصادی و دارایی و نماینده ایران در اجلاس بین المللی بانک جهانی بوده است. او هم از چهره‌های نزدیک به اصولگرایان است و دیدگاه‌های اقتصادی‌اش به سمت اقتصاد دولتی است.
بسیاری از اساتید و دانش‌آموختگان دانشگاه امام صادق (ع) در این انتخابات از حامیان سید ابراهیم رئیسی بودند و حتی ستاد اقتصاددانان و صنعتگران حامی رئیسی نیز با حضور چهره‌هایی از این دانشگاه و به ریاست کمال اکبری تشکیل شده بود. این نزدیکی امام صادقی‌ها به رئیس‌جمهور منتخب باعث شده تا گمانه‌ها مبنی بر حضور عبدالملکی در ترکیب کابینه دولت سیزدهم جدی قلمداد شود.
رضا فاطمی امین
شنیده‌ها و شایعات از سکان داری وزارت صمت توسط سید رضا فاطمی امین خبر می‌دهند. نام او البته برای تصدی چند وزارت‌خانه دیگر نیز به گوش می‌رسد. او در کارنامه خود عضویت در هیات عامل ایدرو، مجری طرح نوسازی خودرو‌های فرسوده، مشاورت رئیس جمهور، مشاورت وزیر صمت و مشاورت قائم مقام آستان قدس رضوی را دارد. او متولد ۱۳۵۳ است و در دانشگاه فردوسی مشهد الکترونیک خوانده و دکتری مدیریت راهبردی دانش دارد. پیش از این معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، رئیس ستاد تحول صنایع و معادن و مشاور و مدیر سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های آستان قدس رضوی بوده است. آخرین سمت او قائم مقام آستان قدس رضوی است.
مهرداد بذرپاش
نام مهرداد بذرپاش نیز، نه به قوت فاطمی امین، اما به هر حال به عنوان گزینه دیگر وزارت صمت مطرح است. بذرپاش در حال حاضر رئیس دیوان محاسبات کشور ایران است. او همچنین صاحب‌امتیاز سابق روزنامهٔ وطن امروز و معاون اجتماعی و امور استان‌های ستاد اجرایی فرمان امام است. بذرپاش نمایندهٔ مردم تهران عضو هیئت‌رئیسهٔ مجلس نهم شورای اسلامی، قائم‌مقام بنیاد تعاون سپاه، رئیس هیئت مدیره بنیاد اجتماعی احسان، مدیرعامل شرکت توسعهٔ صنعت و معدن تدبیر، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان ملی جوانان، مدیرعامل سایپا، مدیرعامل پارس خودرو و مشاور اجتماعی رئیس‌جمهور بوده‌است. بذرپاش از چهره‌های اصلی جوان در میان طیف رادیکال اصولگرایان است. بذرپاش در شرایطی به عنوان رئیس دیوان محاسبات کشور انتخاب شد که حواشی بسیاری در رابطه با وجود خلل در مدارک علمی او به وجود آمد، اتفاقی که در شبکه‌های مجازی با عنوان بذرپاش گیت معروف شد.
ابراهیم شیبانی
انتخاباتی که پشت سر گذاشتیم موجب شد تا جایگاه ریاست بانک مرکزی بیش از پیش اهمیت یابد چرا که رئیس بانک مرکزی دولت وقت به عنوان یکی از کاندیدا‌های حاضر تا آخرین مرحله انتخابات فعال بود و اگرچه با رأی اندکی رقابت را به ابراهیم رئیسی واگذار کرد، ولی توانست حمایت بخشی از اصلاح‌طلبان را به خود جلب کند.
حالا یکی از سمت‌هایی که بسیاری منتظرند ببینند چه کسی آن را به دست خواهد گرفت، ریاست بانک مرکزی است. یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های مطرح شده برای تصدی این سمت، ابراهیم شیبانی است. او در کارنامه خود ریاست کل بانک مرکزی در دوره سید محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد را داراست.
لطف‌الله فروزنده
جمعیت ایثارگران تشکیلاتی است که محمود احمدی‌نژاد از آن‌جا سر برآورد و حالا، لطف الله فروزنده، سخنگوی این تشکیلات به عنوان یکی از گزینه‌های مطرح برای ریاست سازمان برنامه و بودجه مطرح است.
او در دولت احمدی‌نژاد، معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی بود و پس از آن، معاونت پارلمانی رئیس‌جمهور را برعهده داشت. فروزنده هم‌اکنون به عنوان دستیار تولیت آستان قدس در امور استان‌ها منصوب شده است.
به نظر می‌رسد اصلی‌ترین سمت‌های اقتصادی دولت سیزدهم در نهایت به بخشی از این این افرادی که نامشان در گزارش حاضر آمده است، خواهد رسید. نکته قابل توجه این است که تمامی این آن‌ها از حامیان اقتصاد دولتی و مخالف اقتصاد مبتنی بر بازار هستند. عموم این اسامی نیز اساساً با برجام و تعدیل در سیاست خارجی، آن‌گونه که دولت حسن روحانی به دنبالش بود مخالف‌اند.
البته اسامی متعدد دیگری نیز به عنوان چهره‌های اقتصادی احتمالی کابینه رئیسی مطرح می‌شوند و در نهایت باید صبر کرد تا جلو پیش‌رفتن در زمان، کدام اسامی بیشتر از بقیه تکرار خواهند شد و در نهایت کدام اسامی به عنوان عضو کابینه، توسط ابراهیم رئیسی به مجلس معرفی خواهند شد و ماشین اقتصاد کشور، با حضور این افراد چه مسیری را در پیش خواهد گرفت.